کنتاکتور چیست ؟

کنتاکتور (contactor)  تجهیزی الکترومغناطیسی است که وظیفه کنترل یک مدار الکتریکی را بر عهده دارد کنتاکتور مانند کلیدی است که میتواند یک مدار الکتریکی را کنترل کند . کنتاکتور به صورت الکتریکی کنترل میشود و معمولا تغذیه آن نسبت به مدار سوئیچ پایین تر است . به عنوان مثال در نظر بگیرید که با استفاده از یک آهنربای الکتریکی 24 ولتی میتوانید یک موتور 230 ولتی را کنترل کنید . اگر بخواهیم درباره کاربرد های کنتاکتور صحبت کنیم میتوانیم به مواردی مثل کنترل موتور های الکتریکی ، اواپراتور های حرارتی ، روشنایی ، بانک های خازنی و … اشاره کنیم .

کنتاکتور چیست

کنتاکتور چگونه کار میکند ؟

نحوه عملکرد کنتاکتور به طور کلی به این صورت است که با تغذیه شدن بوبین آن میتواند کنتاکت های باز را بسته ، و یا کنتاکت های بسته را باز نماید و با این کار یک مدار الکتریکی را کنترل کند . برای درک بهتر این که کنتاکتور چگونه کار میکند لازم است با 3 جزء اصلی کنتاکتور آشناشویم .

1.سیم‌ پیچ / کویل

2.کنتاکت ها

3.قاب یا محفظه

سیم‌ پیچ یا کویل

وظیفه سیم‌ پیچ ایجاد نیروی محرکه در بوبین است که باعث باز یا بسته شدن کنتاکت ها میشود . این سیم ‌پیچ دور یک هسته الکترومغناطیسی می ‌پیچد و مانند یک آهنربای الکترومغناطیسی کار میکند . کویل دارای دوقسمت است ، یک قسمت ثابت و یک قسمت متحرک که با یک فنر هر دو قسمت به هم متصل میشوند . این ساختار مکانیزم بازگشت فنر را ایجاد میکند . ورودی سیم ‌پیچ میتواند ac  یا dc   باشد .

کنتاکت ها

کنتاکت ها یا تیغه ها قسمتی از کنتاکتور هستند که وظیفه قطع و وصل مدار را دارند . این تیغه ها با جذب شدن توسط بوبین کنتاکتور در حالت باز یا بسته قرار میگیرند . این تیغه ها میتوانند در حالت عادی باز یا بسته باشند و با تغییر وضعیت مجددا بسته یا باز شوند  به عنوان مثال اگر لامپ خاموشی به یک کنتاکت باز متصل شده باشد با تغییر وضعیت کنتاکت به حالت بسته ، این لامپ روشن خواهد شد .

برای ارسال فرمان PLC به مدار ، کنتاکتور میتواند با تیغه هایی که در اختیار دارد این کار را انجام دهد . در واقع این کار بدون کنتاکتور قابل انجام نیست زیرا توان مقدار جریان گذرنده از خروجی پی ال سی محدود است و در صورت اتصالی احتمال دارد cpu آن آسیب ببیند .

قاب یا محفظه

همانطور که از نامش پیداست محفظه و عایقی میباشد  که اجزای داخلی کنتاکتور در آن قرار دارد و این محفظه از آسیب رسیدن به قطعه مانند رطوبت و گرد و خاک جلوگیری خواهد کرد .

تفاوت های اصلی کنتاکتور  ac   و  dc

کنتاکتور های ac  از پنج جهت با کنتاکتور های dc  تفاوت دارند .

• هسته اصلی کنتاکتور های ac از ورقه های سیلیکونی چند لایه ساخته شده است در حالی که یک کنتاکتور dc   از فولاد نرم ساخته شده است .
• هسته الکترومغناطیسی در یک کنتاکتور AC اغلب شکل E دارد، در حالی که هسته یک کنتاکتور DC اغلب شکل U دارد.
• یک کنتاکتور AC دارای یک حلقه اتصال کوتاه در انتهای هسته استاتیک است. این به از بین بردن لرزش و نویز از آهنربای الکتریکی کمک می کند اما کنتاکتور DC دارای حلقه اتصال کوتاه نیست زیرا به آن نیاز ندارد.
• یک کنتاکتور AC دارای جریان راه اندازی بالا با حداکثر فرکانس کاری 600 بار در ساعت است در حالی که برای کنتاکتور DC این مقدار حدود 1200 بار در ساعت است.

تفاوت های کنتاکتور با رله

• کنتاکتور برای کاربردهای سوئیچینگ ولتاژ بالا و رله برای کاربردهای سوئیچینگ ولتاژ پایین استفاده می شود. عموماً اگر جریان بار بیشتر از 15 آمپر باشد از کنتاکتورها و اگر جریان بار کمتر از 15 آمپر باشد از رله استفاده میشود  .
• از نظر اندازه و ابعاد ، کنتاکتور ها بسیار بزرگ تر اند .
• تعمیر و نگهداری کنتاکتور آسان است در حالی که در اکثر مواقع رله ها قابل تعمیر نمیباشند .
• در بیشتر موارد ، کنتاکتورها در کنتاکت های معمولی باز و رله ها به صورت کنتاکت های معمولی بسته متصل می شوند که به اصطلاح به آن no و nc   گفته میشود .
• زمان کلیدزنی کنتاکتور نسبت به رله کند است. به عبارت بهتر کنتاکتور ها سرعت کلیدزنی بیشتری نسبت به رله ها خواهند داشت .

مزایای استفاده از کنتاکتورها

1)امکان کنترل مصرف کننده را از چند محل به ما میدهد .

2) از لحاظ ایمنی و حفاظت مطمئن تر ، مناسب تر و کامل ترند .

3)سرعت قطع و وصل کلید بسیار بالایی دارند و استهلاک آنها کمتر است .

4)عمر موثر بیشتری نسبت به دیگر تجهیزات دارند .

5)امکان طراحی مدار فرمان اتوماتیک برای مراحل مختلف کار مصرف کننده وجود دارند .

6)امکان کنترل مصرف کننده را از راه دور به ما میدهد .

7)میتوان با همبندی مناسب مدار راه انداز کنتاکتور، در مواقعی که برق قطع میشود به استارت مجدد نیاز پیدا کند و در نتیجه از خطر وصل شدن ناگهانی جلوگیری کرد .

8)با استفاده از کنتاکتور میتوانیم فرمان ها را در مدارات PLC به صورت ایمن تر ارسال کنیم .

برای یادگیری کنترلر های صنعتی مثل پی ال سی میتوانید در دوره آموزش پی ال سی مجتمع فنی صنعت شرکت کنید .

کاربرد های کنتاکتور

امروزه از کنتاکتور در صنایع مختلفی استفاده میشود و همچنین در صنعت برق و تابلوبرق های صنعتی کاربرد بسیار بالایی دارند . در ادامه به برخی از کاربرد های کنتاکتور اشاره کرده ایم :

کنتاکتور خلا : کنتاکتور هایی هستند که تنها در سیستم های برق متناوب استفاده میشوند . این کنتاکتورها قوس الکتریکی را از بین میبرند و زمانی که به کلیدزنی سریع نیاز باشد ، وارد مدار میشوند .

کنتاکتورهای جیوه ای : این کنتاکتورها نوعی رله هستند که از فلز جیوه در یک محفظه در عمل کلیدزنی کمک میگیرند .

استارتر مغناطیسی : برای تامین توان در موتور های الکتریکی این نوع کنتاکتور ها مورد استفاده قرار میگیرند .

کنترل نور افکنی : برای کنترل نورپردازی در صنایع بزرگ از این تجهیزات میتوان استفاده کرد . برای مثال برای نورپردازی در یک ساختمان تجاری و یا اداری

جمع بندی

کنترل مدارات الکتریکی از مهمترین مباحثی است که در حوزه برق مطرح میشود . در تابلوبرق های صنعتی تجهیزات مختلفی وجود دارد که هر کدام وظیفه مشخص خود را انجام میدهند . کنتاکتور وظیفه قطع و وصل کردن را در جاهای مختلف مدار دارد و با این کار فرایند یک مدار را کنترل میکند .

در این مقاله به بررسی ساختار کنتاکتور و کاربرد های آن پرداختیم و این تجهیز الکترومغناطیسی را شناختیم .